Insardengko ti kasadar ti gred wan a traysikelko iti sungadan ti garahe iti ampir ti balaymi iti amianan. Alistoak a dimsaag a kunam lan’ nag-emergency landing nga helikopter ti nagluganak. Sinapulko ti rumrummuar a ply ti akinsango a ligay. Adda nagnaan ti pannakairidirid ti kalbon a goma iti nasurok sangapulo a kilometro a sementado a dalan manipud ili. Kunak no naplat itay makabatogak idiay kamposanto ngem nag-reserve la gayam ti gasolinana. Tallo kilometro pay met ngarud ti kaadayona agingga ditoy balay.Kasla isem ti nakaabay iti balasang ti imbettakko ta saanak a naplatan a nagawid.
Itay laeng agsapa ti pannakadlawko ti rumrummuar a ply. Diak koman ipasada itay ta namnamaek a ma-blow out iti dalan. Awan met ngarud ti igatangko iti baro nga exterior a goma ta kalkalpas diay balasangmi, ni Zandra, a nagbayad iti matrikulana. Ngem masapul ni Drexler nga adina ti alawansna a mapan maki-quiz bee idiay Tuguegarao inton maminsan nga aldaw, isu a kapilitan nga inruarko ti traysikel. Mapanak koma mangibaga idi kalman ken ni Anti Itang iti iporsientuak ngem diak intuloy. Kasano met ngamin ket ipadpadamagna dagiti nakautang kenkuana. Napanunotko ti bumulod iti pondomi a traysikelan ngem adda met pay la utangko nga innem a gasut.
No namin-ano ngata a pinalabsan dagiti matak ti rumrummuar a ply itay nakapilaak iti terminalmi idiay ili, diak ammo. Kankantiawandak pay ketdin itay dagidiay kaduak a drayber. Adu ti kuartayo no mapankayo idiay Celine’s ngem awan igatangyo iti goma, kinunkunada uray ammoda a diak mapmapan iti pagiinuman iti rabii.
Uppaten ti pasaherok itay. Maysa nga estudiante a half-half ngem nabangag ti bosesna, maysa a baket a kasla aghepa gapu iti kaadu ti alahasna ngem kuripot met nga agplete, sa da Ronina ken Narlon a mayat ti gingginnantilda iti uneg ti sidecar. Nangurayak pay iti maysa. Lima ngamin a pasahero ti maipalubos a kaadu ti kargaenmi. Daytay agplete, a, alangan met a maibilang uray agsussuso nga ubing. Lugi negosion, a, g’iem.
Andarek koman ta mapankamin uray ta nasapa met pay. Kaadu ti maipaili iti kastoy a pasado alas nuebe iti bigat. Lalo ita ta kaaldawan ti piesta ti ili. Kinugtarak ti kick starter ngem saan a nagandar ta di met gayam naka-on ti ignition switch. Pinusiposko ti tulbek. ‘Andarek koma manen ngem isu met a sumungad ni Manong Teody. Ngem kunam lan’ agkotong a pulis iti alistona a nagbuelta idi mariparna a siak ti nakapila. Inayaban ni Johmar a kaubinganmi ngem inrasonna nga adda pay gatangenna.
Tinurongko ti igid ti kalsada sa pinasarunuan dagiti matak ti likudanna ken ti nakapila a dyip iti asideg. Adda innem a pasahero iti unegna a kunam lan agkokontesda nga agpaid.
Ket agpayso ti naglikawlikaw iti panunotko itay imbabawi ni Manong Teody ti umay aglugan. Inalun-onen ti kutit ti dyip. Mangigis ti isemko a nagsubli iti pilaan. Maymayat, a, no di aglugan kaniak. Uray pay ngata arkilaennak iti sangaribu, dita na!
Kalugaranmi ni Manong Teody. Nabaknangdan kunak ta dakkel ti balayda. Isuda la ti nakapatakder iti dos grados a balay ditoy barangaymi a Tarinay. Adda ngamin dagiti dua babbai nga annakna idiay abroad. Adda idiay Hawaii ni Jona nga inauna. Adda met ni Nexie iday Hongkong. Agpadada a nars. Saan a kayat dagitoy ti nagpaw-it idi agpagatang ni Manong Teody iti motorsiklo kas impangasna. Ammon ti sibubukel a Tarinay ti kinapangasna. No kasta a mapan gumatang iti mirienda dagiti pagubraenna, iruarna ti napuskol a kuartana, a kunam lan sapulna, sana lukiben a saggaysa uray sangagasut met la ti iruarna. Piman.
Is-iseman no kua dagiti maranaanna iti kantina. No adda ketdin agpapatang ket agsagsagpaw lattan sa intono kuan ket isun ti agbangka a kunam lan kalkalaingan. Agpapansin wenno agpalasin. Palasin ti awag dagiti dadduma kenkuana. Adda idi seminar ti Departamento ti Agrikultura iti gymnasium. Saan pay idi a nangrugi ti seminar idi napan simmagpaw ni Manong Teody wenno Palasin, kadagiti agpapatang a mangseminar. Agpangas ken agpalasin manen ti ammok idi ta in-inut a tinalawan dagiti lima a bangkaanna. Ti ellekkon!
Adda met estoria ni Manang Mariel nga akinkukua iti kantina. Kunana nga adda pay idi aldaw a namintallo a nagpabaria ni Palasin iti sangaribu. Ken adda pay kano idi igagatangna iti sardinas a sangaribu ti kuartana ket sinupalpalanen ti aglako. Nakaisem met la ni Manang Sharina a nakaimatang iti napasamak ta nakapangpangas ket sardinas met la ti sidaenda.
Bay-ak latta koman ti kinapangasna ngem di pulos malkab iti utekko daydi panangpabainna ken ni Rolando a kasinsinko. Iti pay met gymnasium ti barangay. Synchronized Barangay Assembly idi. Immatendarak uray tallo aldaw laeng ti surok ti sangapulo ket lima a tawenko. Sangapulo ket lima agpangato ngamin ti tawen ti miembro ti barangay assembly. Open forum idin. Nagbatayanna pay ketdi idin ti tugawna tapno laeng madlaw ni Kapitan Dilmer ti itaytayagna nga imana. Palasin a talaga! Idi pagunian ni kapitan, kinunana ketdin a nasalamaanna kano iti naminsan ni Rolando a nagtakaw iti mulada a mais.
Uray no kalapaw laeng ti balay da kasinsinko ket dida ugali ti agtakaw. Ugalim ket ngata, a, ta ipulagidmo, kunak koma ngem isu met a nagsao ni kapitan. “Ket nag-file-ka koma idi iti complaint, a, manong, no agpayso. Nakitam nga isu?”
“Diak nalasin ta timmaray idi, Kap. Ngem kasla isu.”
“Dika met gayam sigurado ket kastan ti ibagbagam iti tallaong. Palasin kan sa ketdi!” madlaw ti tonada ni kapitan a makarurod. “Agtugawkan…”
Ti ellekkon. Nagtanabutob met dagiti kalugarak. “Palasin!” inpukkaw ni Mang Roy, taga-Purok Inanama. Atiddog ti buokna. Kasla nabainan ni Palasin a nagin-inayad a nagtugaw.
“DIKA met la naplatan, Lakay?” dinamag ni baket idi makatadogak iti kosina idinto nga indissona ti maysa nga agek iti pingpingko.
“Madanaganak nga’d itay agawidak amangan no maplatanak, Baket. Imbag ta naiyawidko a nasayaat.” Binisongko met ni baket; ta ti ayat ket masubadan met la iti ayat.
“Awan gayam lasona ken pamienta, Lakay. Inka man bassit gumatang.”
“Pagpapigsan sa ketdi iti tumeng ti sidaentayo, a.”
“Adda ngarud immay indagas itay ni Jobert a kaggo,” ti kayongko nga adienna ti kayat a sawen ni baket. Naikamang daytoy idiay Cabaggan a panagkurimes iti kaggo ti maysa kadagiti kangrunaan a pagbiaganda.
Nataraki ni Jobert a kayongko. Ngem diak ammo ta kinaykayatna ketdin ti pinaigalut iti pamilia dagiti mangngaggo. Kas naammuak ken ni baket, adda kano met idi nobia ni adingna a kunam la no artista iti kalapsatna. Nakaeskuelaan kano daytoy idi idiay CSU-Sanchez. Permi kan’ nga apal idi dagiti traysikelan ken ni kayong no kasta a yawidna ti nobiana. Ngem iti di ammo a gapu ni baket, insina kano ni kayong ti nobiana. Nasdaawda laengen idi asawaenna ni Angelique—ti aglaklako iti kaggo iti maysa a puesto iti haywey ti Cabaggan.
“Kasta la ni ayat. Awan ti makaammo iti pangituronganna kadatayo,” inrason kan’ ni kayong idi pagsaludsodanda no apay a ni pay Angelique ti ikallaysana. Abusta gagangay ti pintasna, agat-kaggo pay ti pay-odna.
“Dayta, a, ti sidaen! ‘Tay koma kilawen, a, baket.” inkiddayko.
Kinuddot ni baket ti bakrangko. Naawatannan sa ti paripiripko. Kunam pay, kaslaak la nakangngeg iti samiweng manipud iti arpa dagiti kasigudko nga angheles. Nangigis ti isemko. Nalipatak payen ti parikutko iti luganko.
Nagandar a dagus ti motor idi kugtarak ti istarttan. Ne, makikaduaka ita kaniak, a, kinunak a kasla ketdin adda nakemna a kasarsaritak. Adda ngamin sumsumro ti motorko. Adda tiempo a nalaka nga andaren. No dadduma met, pasaray umaboten iti tawen ti agmenopos ti bilang ti kugtarko ket di pay maandar. Aginnunada pay ketdin a mangiyawat iti lighter ken posporo no dadduma dagiti padak a drayber. Adda idi maysa a lakay a nakasaksi iti kinasutilda ket kinunana nga inyisem: Kasta la ti biag, barok, no ti ligay ket agpaypayapay, panagbalbaliw ti inna isangbay. Diak lattan naguni a nangmatmat iti likudan ti manakman a langana a lakay. Agtultuloy latta ti kinasutil dagiti gantil. Uray daan ta di met utang, imbalesko met.
Wen, saan a hulugan ti motorko. Regalo kadakami ti inaunaan a kabsat ni baket a naikamang idiay Novaliches, ni Kayong Diony, idi kasarmi. At least, cash. Madim pay?
Asidegakon iti paggatangan. Kitaem a talaga ti biag, kojalo. No agsapulka iti pasahero, awan wenno maymaysa ti masarakan. Ngem no dimo masapul, adu ti mailugan. Kas ita, adda masarunok nga uppat a babbalasang. Estudianteda iti CSU Sanchez Mira. Alaek koma ida ta isu pay ti nayon a mapastrek ngem nalagipko ti gatangek ken ti rumrumuar a ply iti akinsango a ligay.
No kasano ti suertek itay ta adda koma pasaherok, kasta met ti malasko ita. Kasano, nadanonak ni Palasin iti tianggi ni Manang Angeluz. Imbag ta apagisu nga agawiden.
Diak pay naibaga ti gatangek, nagestorian ni Manang Luz. Wen, uray iti kabangibangmi a barangay ket ammodan ti kinapangas ni Palasin.
“Asawaen kano ti Amerikano ‘diay inaunana,” arig paarasaas ti panangibagana a kunam lan’ adda pay la iti asideg ni Palasin wenno adda makangeg iti asideg. “Ad-addanto manen, a, ti pangasna.”
“Nangatngatonto manen, a, ti panagkitana iti bagina, Manang,” insungbatko idinto nga agpilpiliak iti gatangek a lasona.
“Nasayaat, a, ta inton yawidna ‘diay Amerikano, maimatanganto daytoy ti arig linawas a panagapa da Palasin ken ni Manang Isang a baketna.” Kasla katawa ni mangintrimis ti paggaak ni Manang Angeluz.
Kunak no diakon maabotan ni Palasin iti dalan idi agawidak ngem dakkel a biddut. Kas itay nakunakon a no asino ti dim’ kayat a makita isu ketdin ti ad-adda a masalaponmo.
Iluganko? Pambarak ngay? Di pay ketdin nagsuerte!
Agpayso, iluganko no kua dagiti malabsak a tattao, aglalo dagiti kalugarak, saanak la ketdi nga agkarkarintar ken no adda pay pagyananda. Ngem no ni Palasinto met pay laeng, pulos nga awan kumalbit nga asik kenkuana. Ditana uray man agkalkalawakaw ti uneg ti side car-ko. Uray man ketdi malugiak iti gasolina.
Ket linabsak a kasla pungdol ni Palasin.
Naipablaak iti Tawid News Magasin
(adda tuloyna)
Pagtaengan ni Dexter Marin Fabito
No comments:
Post a Comment